असुरक्षित शब्दहरु

कुनै रात्रीकालीन जमघटमा

एक कान, दुई कान हुँदै

चुपचाप

 शब्दहरुको लिलामी भएछ !

संगै बिकेछ्न

पवित्र भावनाहरु

 प्रत्येक चुस्कीमा ।

विश्वासका जग हल्लिएका बेला

जब सिङ्गो छत बजारिन्छ

शब्दहरु कसरी सुरक्षित रहलान ?

उडिरहेका बाजहरु

टप्प-टप्प टिप्दै, शब्दहरु ;

भतेर खान लालायित हुँदा

कुरुक्षेत्रमा लडिरहेका भिष्म सरह

निरीह शब्दहरु,

कसरी परिचय लुकाउँदै

अस्तित्व जोगाउँदै

 सयर गर्लान, भावनाका डुङ्गाहरु ?

प्रत्येक हरफहरु,

एम्बुसको जालमा परेर

 क्षतविक्षत, भए भने ?,

 कसले दिन्छ उत्तर ?,

 तेर्सिएका प्रश्नहरुको ?,

 रेटिएका यथार्थहरुको ?

क्षेत्राधिकार नाघ्दै

 मोलमोलाईमा रमाउँदा;

 ति नङ्गाइएका शब्दहरुको,

 चित्कार किन सुनिएन ?

बन्द कोठामा बारम्बार

      भावनाहरु बलात्कृत हुँदा     

  मानवता किन जागेन ?

के ?

आज तिनका भयभित आँखा

हेर्ने सामर्थ्य छ ?

निमन्त्रणा छ, हेर्न आउनु;

कति डराएका छन, शब्दहरु

कुनै चियागफ भन्दा पनि

 सस्तो भए जस्तै;

 कति अत्तालिएका छन !

आफ्नै आँखा अगाडी

आफु बेचिएको, देखेका

मेरा

    ति असुरक्षित शब्दहरु ।।

२०७४/०८/१९

बिमोचन घिमिरे 

कथा र पात्र ( Dear, तिमी -३ )

Dear, तिमी

अन्तराल सायद धेरै नै भयो होला अगाडिको एउटा पत्र र यस पत्र बीच । यस अघि नै भनेको थिएँ नि समयले पनि निश्चित समय लिन्छ। सायद भयो त्यहि; समयले आफ्नै लागि पनि लामै समय लियो ! शब्दहरुलाई शब्दसंग जोड्न आज सायद समय मिल्यो र हातहरु लालायित भइरहेका छन् लेख्न । भनिहालें; लामो अन्तराल ! मेरो लागि पनि समय एउटा लामो अन्तरालबाट गुज्रियो यो समय, सायद तिम्रा लागि पनि ...

समयको एउटा लामो अन्तराल कटाए जस्तो भान यो बीच हाम्रो मानसपटलमा गुन्जियो जस्तो लाग्छ ! यसो फर्केर हेर्दा जीवनको एउटा गहन यात्रा कतै गन्तब्य नजिक पुगेको जस्तो र सो संगैको केहि पाएको जस्तो केहि गुमाएको जस्तो ! एक जीवन चक्र, समय चक्र ।

भन्छन जीवन एउटा कथा हो रे अनि हामी पात्र । अनेक रङ्ग, ढंगमा जीवनको कथा चलिरहन्छ । यसो पनि भन्छन, आखिरमा हामी सबै कथा बन्छौं; सायद आखिरमा हामी आफै पनि जीवन बन्छौं, जीवन पछी ।एउटा कथा भित्रको पात्र बन्दै आखिरमा आफै एउटा कथा बनेर अरु पात्रको लागि जीवन हुने यो लामो यात्रा रहेछ । कति पात्रहरुको भूमिका हामी खेल्छौं, कति आरोह- अबरोह बाट ति पात्रहरु अगाडी बढ्छन । यिनै पात्रहरु बिभिन्न रुपमा, बिभिन्न समयमा कति अन्य पात्रहरु संग ठोक्किए होलान, कति अन्य पात्रहरु संग छुट्टिए होलान, कति पात्रहरु संग अझै ठोक्किन बाँकी नै होला र छुट्टिन पनि बाँकी नै होला । म यिनै पत्रहरुको चित्र जीवनको क्यानभासमा, एकान्तमा उतार्न खोज्छु कहिलेकाहीं, कोहि को धुमिल आकृति मात्र बन्छ, कोहि बर्षौं पछी पनि दुरुस्तै आकार लिन्छन; अनि मनमा एउटा बिल्कुलै भिन्न अनुभव बिकसित हुन पुग्छ त्यसघडी जब ति पात्रहरु हिजो जस्तै आज पनि उही भावभंगिमा मेरो सामु उभिन्छन, उही पुरानो वातावरण ताजा भएर नाच्छन, उही रंगमंच र उही पात्रहरु र उ कथाको मन्चन... जीवनको एउटा सौन्दर्य, यहाँ न कथाहरु मर्छन न पात्रहरु नै , भुल्न सकिएला, अरु कथाहरुको भिडमा ति कथा गौण हुन पुग्लान तर अहँ मर्दैनन कथाहरु , मौनताको एक पलमा जुनकिरीहरु नाचे जस्तो ति कथारु नाच्छन, ति पात्रहरु बल्छन र हाँसो-आँशु जे गाँसिएको छ बहन्छ, कुनै जोड बिना, आफ्नै संगीतमा ।कति पात्रहरु संगै हुँदा पनि टाढा भएको लाग्छ, कति जति टाढा हुन, आफ्नै मनमस्तिष्कमा रहिरहन्छन, कति संग आँखै अगाडी पनि भावनाहरु साटीदैन, कति संग भेट हुनै पर्दैन, ति पात्र संधै अगाडी उभिएकै भान हुन्छ, अनि मन त्यसै खुल्छ एकलै भए पनि कोहि भए जस्तो । कति छोटो समयमै अभिन्न पाटो बन्छन जिन्दगीको, कोहि कहिल्यै आत्मीय लाग्दैन । खैर, पात्रहरुको यो बिज्ञान र यसको रसायनको बिषयमा जति अनुसन्धान गरेर, जति शब्द थपेर भन्न खोजे नि बिभिन्न आवरणमा बिभिन्न पात्रहरुको चर्चा सकिंदैन किन भने जब हामी आफै कथाको एउटा अङ्ग हौँ भने यो कथा हामी रहुन्जेल लेखि रहिन्छ र हामी संग सम्बन्धित रहुन्जेल बढिरहन्छ तसर्थ पात्र त्यहि अनुरुप आउंछन र बाँच्छन । त्यसैले पात्रहरुको सम्झना मनमा राख्दै अगाडी बढ्नु नै उचित हुन्छ ।

जीवन आफैमा कथा हो; नौलो भएन अब यो वाक्यांश तर अचम्म हामी कथा बीच पात्र भएरै पनि आफै कथा लेख्न तल्लिन हुन्छौं अनेक पात्र कल्पिदैं वा भएकै पात्रहरुलाई आफ्नै कम्पनाशिलतामा बिभिन्न आवरणमा सम्झिदै, बिभिन्न घटनाक्रममा ढाल्दै उनीहरुको भविष्यको आंकलन गर्छौं । कल्पनाशीलताको यो कुम्भमा कहिले वास्तविकताले कल्पनाशीलतालाई अँगाल्छ, कहिले कल्पनाशिलताले वास्तविकतालाई, र यी दुवैको आपसी सम्बन्धमा म आफै यी बिचको मधुरो सीमारेखामा हराउन पुग्छु । बेला-बेला कथाहरु म संग बिभिन्न रुपमा र भावमा आफ्नो अस्तित्व खोजिरहेको भान पार्छन, कतै यथार्थमा समाहित हुन खोजेको जस्तो संदेश प्रबाह गर्छ अनि निशब्द हुन्छ; के मेरो कल्पनाशीलताले कतै आकार लिंदैछन ? बर्षौ अगाडी सोचेका कथाहरु के यथार्थमा परिणत हुँदैछन ? के रंचिदै छ एउटा नयाँ कथा यिनै कलपनाहरु संग मेल खाने गरी ? भविष्यको अन्यौलतामा बिगतको कल्पना र बर्तमानको घटनाक्रमको अनौठो सङ्केत आखिर के हो ? के कथाहरु वास्तविक रुपमै जीवन्त हुन प्रसव समय बीच गुज्रिदैछन ? अनि पात्रहरुको मानसपटलमा के खेल्दै छ ? के हुँदै छ ? म आफैले कोरेको कथाको, आफैले सोचेका पात्रको भावना, आज केलाउन असमर्थ भएर निरिह भइरहेको जस्तो लाग्छ ।

धेरै भयो ति कथाहरुबाट मैले आफ्नो ध्यान हटाएको र ति पात्रहरुसंग भेट गरेको, त्यसैले आज तिनीहरु संगको आत्मियतालाई मैले आफ्नो अनुभव अनुरुप ढाल्न सक्दिन न ति पात्रहरु मलाई वास्तविकता अनुभूति दिलाउन न नै आज सक्षम छन् । उनीहरु आफ्नै संसारमा आफ्नै योजना र आवश्यकताहरुमा व्यस्त छन र आफ्नै भबिष्य र बर्तमान संग खुशी होलान । आज ति मेरा लागि र म तिनका लागि बिगत, हुन बाट जोगाउने वा बनाउने , आदि इत्यादि प्रयोजनको लागि मात्र कुनै अवस्थामा वा समयको कुनै घडीमा मानसपटलमा जीवित होलान वा सोचे भन्दा बिपरित बिर्सन नदिने, सम्झिरहने पाटोको एउटा आधार होलान , जे होस् , जस्तो होस् – ति आफ्नै र म आफ्नै आवस्था बाट आज लम्किरहनुपर्ने बाध्यता वा समय को माग छ ।

जब किताबको कथा पढ्दै हुन्छौं, तिनीहरुले हामीलाई सहयोग गर्छन समाप्त भएर । तर यो जीवन कथाको अन्त्य हामी हुँदै, हुँदैन । हामी रहुन्जेल यसका हरेक घुम्तीहरुको प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रुपमा हामी साक्षी हुनै पर्छ र यसले ल्याउन सक्ने भावानात्मक परिवर्तनलाई स्वीकार्नैपर्छ, यसका पात्रहरु संग भौतिक वा काल्पनिक,वा भावानात्मक रुपमा बाँधिनैपर्छ, यो कथाको एक नियम हो, भागेर जान सकिन्न बरु यिनले तेर्साउने प्रश्नहरुलाई सहज रुपमा लिंदै, उत्तरहरु दिंदै वा खोज्दै जान सकिन्छ । आखिरमा सबै कथाले, सबै पात्रले आफ्नै नियति र आफ्नै समय बोकेर आएकै हुन्छ । एउटा नदि सरि यी बग्लान, कुनै तारा सरी मौसम अनुरुप सर्लान, कुनै वृक्ष सरी छाहरा बन्लान तर जे जस्तो हुन हावाका झोकाहरु , दिन रात हरु समान नै हुन, ति संग गाँसिएका कथाहरु आफ्नो सोच र भोगाई अनुरुप फरक होलान । आउने परिवर्तन चाहेर वा नचाहेर जसरी पनि आउन सक्ने नै भयो । तर जब कुनै कतै बाट जोडिन्छ कथा र पात्रहरु असर छोड्छन, कुनै प्रयोगशालामा कुनै रसायन बिचको मिलन वा बिछोडले ल्याएको फरक परिवर्तन जस्तै हो यो कथा र पात्रहरुको सम्बन्ध । चाहे जीवनको बीच भागमा परेको कथा होस् वा आफैले कल्पेको कथा र पात्र । भविष्यको गर्वमा समाहित बिषयलाई बर्तमानमा उत्साह वा निराशाको बादलमा सुताएर अनेक सपनाको जालोमा हराउनु भन्दा, आजको विकासक्रमको परिवर्तनलाई कथा र पात्रकै धार तर्फ धकेल्दै , बदलिँदो परिस्थितिको गहिराइलाई विश्लेषण गर्दै रहस्यको उदघाटनको लागि धीरताका साथ समयको बाटो पहिल्याउनु नै बुद्धिमतापूर्ण हुन जाला ! नत्र त सोच्न र कल्पिन छुट भएको यो कथामा कति पात्रहरु अन्यौलतामा हराउलान, कति प्रतिको सोच परिवर्तन होला कति संग को आत्मीयताको त्यो इतिहासमा नयाँ मोड आउलान । त्यसैले कथाले कस्तो मोड ल्याउँछ, पात्रहरु कहाँ , कसरी कस्तो मोडमा भेट्टीन्छन त्यसको अहिले निराकरण गर्न सकिन्न किन भने पर्दा पछाडीका गतिबिधि बिच के हुँदैछ वा होला बेखबर हुनु स्वाभाविक हुन्छ । भोलि कथा र पात्र हरु पूर्ण रुपमा फरक हुन पनि सक्छन , कथाले नसोचेको घटना निम्त्याउन पनि सक्छ अनि अन्य कुरा तपशिल मात्र रहेर हराउन पनि सक्छन । सबै भबिष्यलाई नै जिम्मा लाउदै आज यो कथाको मध्येमा शुरु भएको कौतुहलता, रहस्यको उत्सुकता संग सकेसम्म रमाउने प्रयास गर्नु नै नितान्त बुद्धिमतापूर्ण नै होला ।

Dear, तिमी

निकै लामो अन्तरालमा निकै धेरै गुम्सिएका रहेछन । यदि कुरा बुझ्ने प्रयास भयो भने यो स्वाभाविक नै होला । यदी चाह भयो भने सरलीकृत गर्ने माध्यम पनि भेट्टाईएला । शब्दको प्रबाहले जराहरु को बदलाव देखाउदैन होला सोचको आयतनको फराकिलो कल्पना कोर्लान । शब्द सरल छन् तर कथा र पात्रको रस्साकस्सीमा शब्द धेरै नै बगे र बगिरहन्छन । कथाले समय जुराएछ भने पात्रहरुको कथा सम्झाउने, सम्झिने अवसर प्राप्त नै होलान नत्र आवाजहरुले बाटो नपहिल्याए पनि शब्दहरुले, चित्रहरुले ठाउँ भेट्टाउछन, भेट्टाउलान । जीवनको कथा सायद अझै लामो छ, पात्रहरुले अझै धेरै देख्न, बुझ्न र सम्झिन बाँकी छ । त्यति सम्मलाई मिलेर यो कथाका हरेक शब्दपान गर्दै हाँसो, उत्सुकता, कौतुहलता सहित सोचमग्न हौँ ।फर्केर हेर्दा रहने कतै कोरिएका कथा र पात्रहरु त छँदैछन् र एउटा स्वर्णिम अध्यायको शुरुवात र अन्त्यको सम्झना ।। शुभकामना ।।

उही म

 बिमोचन घिमिरे

२०७४/०७/१२   

  

यो शहरको रङ्ग-चित्र

यो शहरले, कहिलेकाहीं

अनौठो रङ्ग फेर्छ !

काँडा उमार्छ शरीरभरी,

मनमा सिरेटो पसाउँछ,

कता-कता बाट;

कस्तो कस्तो

खबर बोकेर ल्याउँछ

 यो शहर बेला-बेला रङ्ग फेर्छ ।

खोई कताको हो यो रङ्ग ?

कस्तो हो यो प्रसङ्ग ?

नसोच्छु भन्छु, सोच्न बाध्य पार्छ

भिन्न, कुना काप्चाबाट रङ्ग छ्याप्छ

मलाई यो शहर, चुप बस्न दिंदैन ।

म चित्रहरुको पोको पार्दै,

कुनै कोठाको, कुनै कुनामा फाल्दै

बामे सर्दै छु , बिस्तारै

तर चित्रहरु फेरी दौडिन्छन

आउँछन, ढाक्छन !  

मैले सोचेका बिम्बहरू ,

कल्पेका केहि कथाहरु,

आकार लिन खोज्दैछन कतै ?

कि

कतै खोज्दैछन अस्तित्व ?

म घुमिरहेछु, तिनै चित्रहरुमा

 यो शहरको रङ्ग पोतिएका चित्रहरुमा !

जो म तिर हेर्दै

मौनतामा मुस्काउँछन

म पनि फिस्स हाँसो हाँस्दै

 एक निमेष मौनतामा हराउँछु ‼

बिमोचन घिमिरे

२०७४/०७/०३ 

म द्वार खुल्ला राख्छु

तिमी, तिमी नै भएर आउनु

म द्वार खुल्ला राख्छु

निसंकोच आफैलाई खुलाएर आउनु

 म द्वार, खुल्ला राख्छु ।।

आँखामा निश्चल, भावना सजाउंदै

ति पहिरन बीच, आफैलाई बचाएर,

तिमी, मधुमास बोकेर आउनु

 म द्वार, खुल्ला राख्छु ।।

सडकका रंगहरु लत्याउँदै

घामको राप, जुनको शितलता पोतेर

तिमी घुम्तीहरुमा, मुस्कुराउँदै आउनु

 म द्वार, खुल्ला राख्छु ।।

आफु भित्रको, त्रासको पर्खाल भत्काउँदै

नदि झैं, आफ्नै सर्तमा बगेर

तिमी, तिमी नै भएर आउनु

 म द्वार खुल्ला राख्छु ।।

२०७५/०६/०१

बिमोचन घिमिरे

तिम्रो बिदाईमा ...

तिम्रा असिमित रहरहरुलाई

कथित "बाध्यताको" खोल ओडाएर

पोल्टा भरी,

सहानुभूति र शुभकामना थुपारेर

"म फर्की आउंछु है"

आश्वाशन बाँड्दै

कहिल्यै नआउने गरी

हात हल्लाउंदै

बिदा माग्दै गर्दा;

दुई छाक टार्न कै लागि

ऋण भारी उतार्न कै लागि

मृगतृष्णाहरु संग जीवन धान्दै गर्दा

जवानीको

 पूर्णकालीन समय बेथित नगर्दै,

खाली फर्किएको

त्यो चिसो निर्जीव हातले

तिम्रो बिदाईमा

 तिमी उभिएको केहि परबाट,

 गुडिरहेको बाकस भित्रबाट,

तिमीलाई;

 गिज्याईरहनेछ ।।

२०७३/१०/१४

बिमोचन घिमिरे   

म नदी भईदिएको भए ...

स्रोत ~ गुगलमार्फत 

म नदी भईदिएको भए

क्षणहरु, कति उत्कृष्ट हुन्थें होलान !

बनको बिचमा

चंचल मनहरुको माझमा

म नदी भईदिएको भए ;

ती हरेक स्पर्शहरु संगै

प्रफुल्लित हुन्थें होला

छरिंदा मुस्कान ती ओठहरुमा

म सुसाउँदै, प्रेम गीत गाउँथे होला

म नदी भईदिएको भए ।

ति अंग-अंगमा

प्रेम बर्षा गराउंदै

एक्लो निराश ? एक जीवनलाई

म सिंचित गर्थें होला !

न बोली, एकटक हेरेरहेका आँखाहरुसंग

म संवाद गर्थें होला !

यहाँ शब्दहरु मात्र बोल्दैनन

कहिले काहीं तस्विर पनि बोल्छन

मौनता पनि बोल्छ ,

म नदी भईदिएको भए

त्यो क्षण, म पनि बोल्थें

ती कानहरुले बुझ्ने गरी,

ति मनहरुले सुन्ने गरी,

भावनाहरु उर्लिने गरी !

तर अफसोस

म नदि होइन

एक किनारा पो हुँ !

मेरो यहि यथार्थले

बिगत देखि बर्तमान सम्झाईरहन्छ

यहि नदी पारी

मेरो अर्को यथार्थ

 बाँचीरहेछ ... ।।

२०७३/१२/१९

 बिमोचन घिमिरे !!

आमा त बुढी हुनुभएछ ।।

दु:खका मार्मिक कथा

संघर्ष र ब्यथाका कथा

सुन्दै हुर्केको म ।

 मेरी आमा बुहारी भई भित्रेको कथा

हामी सन्तानलाई हुर्काऊंदाको पिडा

मेलापात, घाँस दाउरा देखि

 शहरको भिडभाडको वृत्तान्त !

ति कथाहरु सुन्दा

कतै मुटु काँप्थ्यो,

कहिँ रिसका ज्वाला उम्लिन्थे,

कतै गर्वले छाति फुल्थे ।

 म मेरी आमालाई हेर्थें,

 सबैभन्दा सुन्दर देख्थें,

 सबैभन्दा बलियो देख्थें,

  सबैभन्दा मायालु देख्थें ।

समयको एउटा लामो अन्तराल

सात समुद्रपारी

आमाको तस्विर हेरें;

 ति काला कपाल, सेता भएछन,

अनुहार चाहुरिएछ

"आँखा कम देख्छु"

"जीउ दुखिरहन्छ"

 आमाका बचन कानमा ठोक्किए...

आफ्नो सन्तानको लागि जिउँदा जिउंदै

हाम्रा खुशीमा आफ्ना दु:ख लुकाउँदा लुकाउँदै

न आमाले कहिल्यै भन्नुभयो

 न हामीले कहिल्यै नियालेर हेर्यौं;

 हाम्रो प्रेरणाको स्रोत,

मायाको धरोहर,

 एउटा जिउँदो इतिहास,

हाम्री आमा त बुढी हुनुभएछ ।।

२०७४/०४/१९

  बिमोचन घिमिरे   

समय (Dear,तिमी-२ )

Dear,तिमी

म सन्चै भएको परिकल्पनाबाट संधै दिनहरुको शुरुवात गर्छु । दिनहरु त सन्चो, बिसन्चो जे भएपनि चल्छ नै त्यसैले धेरै घोत्लिन चाहान्न । सम्बोधनका आधारमा कुरा गर्ने हो भने पत्र फरक नलाग्ला तर संधै एउटै खाले सम्बोधनले एउटै खाले आवरणलाई जन्माउदैन भन्ने पनि बुझ्नुपर्छ । तर बुझाई नसक्दा वा बुझिसक्दा पनि बुझ्न बाँकी हुने हुँदा केहि अर्थ राख्दैन तब खोज्नु र नखोज्नु बिचको अन्तर रहंदैन ।

भन्छन समय आफ्नो बसमा हुँदैन रे ! समय निकै गतिशील छ र छिटो-छिटो हिंड्छ रे । म कता कता रनभुल्लमा पर्छु; समय छिटो कुदी मात्र रहन्छ त ? समयले ढिला हुन जानेको नै छैन ? समयलाई छिटो देख्नेहरुले समयको ढिलो पाटो नियाल्न नै बिर्से कि कसो ?

समय सोचे जस्तो छिटो हिंड्दैन । लामो अन्तरालबाट गुज्रिन समयले पनि समय लिन्छ । समय छिटो कुद्दो हो त, समय आफुले आफ्ना अभयवहरुलाई पनि आफु संगै छिटो लग्न सक्नुपर्थ्यो, होइन र ? समय मात्रको अर्थ पनि के छ र ? समय संग गाँसिएका त्यसका हाँगाबिँगाहरु पनि संगै बहेन्न भने समय आफैमा समय रहिरहन सक्दैन । क्रिया प्रतिक्रियाको समान तर बिपरित गुणको बेवास्ता गरी समय एक्लै कसरी कुददो हो ? आफूमात्र अगाडी बढेर ति यावत अभयवहरुलाई कुनै कालकोठरीमा जिउंदै राखेर समय कुद्न सक्ला र ? सक्दैन । नसक्नु पर्ने हो । समयले हाँगाबिँगा फैलाउंदै, ओईलाएकालाई झार्दै गए मात्र छिटो कुद्न सक्ला तर पुराना नझर्ने र नयाँ नबढ्ने हो भने समयले कुन आधारमा बाटो पहिल्याउला र ? अनि रातारात नयाँ पालुवा पनि त पलाउँदैन ! पलाउला र ? तसर्थ समयले सोचे जस्तो छिटो हिंड्न जानेको छैन । समय पनि बेला बेलामा अड्किन्छ आफनै अल्झनहरुमा तर देखाउने आवरण फरक पर्ला । पारिएला । झट्ट हेर्दा कुदेको देखिएकाहरु कति बिघ्न अल्झिएका होलान, कुनै बोझहरुमा ! त्यसलाई पहिल्याउन पनि हेर्न जान्नुपर्छ । नत्र संधै सुनेको, देखेको र भोगेकोले मात्र समयलाई परिभाषित गर्दैन; जब वास्तविक हेराईलाई अस्तित्वमा बुझ्न सकिन्न ।

एउटा यस्तै समयको चर्चा अचेल धेरै हुन थालेको छ शब्दहरुको कारखानामा । एउटा यस्तो समय

नेपाल र कुटनीतिक तटस्थता ।।

फोटो~गुगल

बिमोचन घिमिरे

कुटनीति बालहठको लहडमा लिईने कुनै कदम होइन या यो कसैको इच्छा, चाहना पूर्तिका लागी लीइने कुनै सामान्य निर्णय हो वा बनाइने कुनै प्रणाली हो । यो त अन्तराष्ट्रिय जगतमा सुमधुर र सन्तुलित सम्बन्ध स्थापना गर्दै, राष्ट्रिय सम्मान र स्थान मजबुत बनाउंदै, आफ्नो राष्ट्रिय स्वार्थ र हितको संरक्षण र पूर्ति गर्ने एक महत्वपूर्ण साधन हो । कुटनीतिको महत्व हिजो जति थियो आज अझै कयौं गुणा बढेको छ । बिभिन्न शक्ति केन्द्रको उदय, बिकास र बिस्तार भइरहेको आजको अवस्थामा सबैसंग अनुकुल वातावरण,  सम्बन्ध बनाईराख्न पनि कुटनीतिको उत्तिकै महत्व छ भन्ने कुरा सायदै कसैबाट लुकेको नै छ । आज विश्व धुर्विकरणको एउटा नयाँ दौडबाट गुज्रिरहेको छ । आज बिभिन्न कोणबाट आधुनिक शित युद्दको आरम्भ भइसकेको छ र यो बिभिन्न धुर्व बीच अनेकन स्वस्थ-अस्वस्थ प्रतिस्पर्धाको शुरुवात भइसकेको छ ।  यस्तो अवस्थामा आफ्नो राष्ट्रिय हित र अन्तराष्ट्रिय मंचमा आफ्नो दरिलो र सम्मानजनक उपस्थितिको लागि पनि कुटनीतिको आवश्यकता अनिवार्य भएको छ । साथै यिनै रस्साकस्सी बीच विश्व पुन: भयावह युद्दको भुमरीमा फस्न गए त्यो युद्दको चरम अतिक्रमणबाट आफुलाई बचाउन पनि कुनै पनि राज्यले आज बढी बिश्वास गर्ने हतियार कुटनीति नै भएको छ ।

कुटनीति राजनीतिको आधार मात्र होइन, यो आजको विश्वमा बिकास-समृद्धिको एउटा अचुक कडी पनि हो । कसैबाट लुकेको छैन भूमण्डलीकरणको आजको दौरमा एक गाउँको रुपमा बिकसित हुँदै गएको बिश्वको आजको अवस्था । र यिनै अवस्था बीच बिकसित हुँदै गएको नयाँ-नयाँ बैज्ञानिक क्रान्ति साथै बढ्दै गएको ब्यापार,  अर्थतन्त्रको जालोमा आफ्नो समुपस्थितिको लागी पनि एकले अर्कोलाई बिश्वास र आकर्षित गर्ने आधार कुटनीति नै हो, जो व्यक्तिव्यक्ति बीच, देशदेश बीच, जनताजनताबीच हुँदै बिभिन्न रुपमा अघि बढिरहेको छ । यी सब कुराले कुटनीतिको बहुप्रयोग र महत्व झल्काउँछ अझ बिकासको यात्रामा पछाडी परेका, विश्वमा बढ्दै गएको हतियारको प्रतिस्पर्धाको होडबाजीमा प्रतिस्पर्धा गर्न नसक्ने, प्राकृतिक, राजनीतिक रुपमा अत्यन्त चुनौतीपूर्ण स्थानमा रहेका मुलुकहरुको हकमा कुटनीति विश्व रंगमंचमा आफ्नो स्थिति बतलाउने, आफ्नो सार्वभौमिक्ताको रक्षा गर्ने, बिकासका चौतर्फी बाटा खोल्ने एउटा भरपर्दो साधन हो ।

न आउ झरी ...

बिन्ति न आउ झरी !

ति ठूला फाँटहरुमा

ममताको बर्षात गरेर

सपनाको संसारमा

एक्लै छोडी,

यथार्थको तिखो बाण नरोप,

बिन्ति झरी नबर्स ।

बर्षौ देखिन चिरिएका छाती,

सुख्खा गराहरु

र नाङ्गिएको सिङ्गो शरीर !

अभ्यस्त छन्

उजाडिएको संसार संग,

एक्लिएको परिवेश संग,

 गुमाएको स्वाभिमानसंग ...

खबरदार

खबरदार

म वस्तु होइन !

तिम्रो एकल निर्णयको चीतामा

इच्छा आंकाक्षाहरुको,

आफ्नो जीवनको

आहुति दिन

म बाध्य छैन !

आफुले पुरा गरेको कर्तब्यहरुको

दम्भ पालेर

म संग त्यसको ब्याज उठाउने

अधिकार तिमीलाई छैन !

म स्वतन्त्र छु

आफ्नो इच्छाको मालिक,

आफ्नो भविष्यको सिर्जना

मेरो स्वबिबेकले गर्दछ!

तिम्रो र तिमी जस्तै अरुको

बन्द कोठा भित्र गरिएको निर्णयले होइन !