Sunday, August 27, 2023

राष्ट्र जलिरहन्छ ॥

तिम्रा न्याय सुशासनका बिल्लाहरू
अनि तिमीले छर्ने बजारी हल्लाहरू
सधैँ छताछुल्ल हुन्छन् ।

त्यो मकुन्डो पछाडिका तिम्रा दैत्य रूप
फगत ! तिमीलाई देवता मान्नेहरु देख्दैनन् ,
अगुवा ठान्नेहरुले बुझ्दैनन्  !!
तिमी ! घुम्ने मेच माथि घुमिरहेको
कलियुगको शकुनि हौ !


तिम्रा चालहरूमा रमाउँछन् कौरवहरू,
ठगिन्छन् कयौं पाण्डवहरू,
तिम्रा सभाहरूमा
नीति र थितिहरूको दिनानुदिन चीरहरण हुन्छ ।

अनि कैयौं धृतराष्ट्रहरू, 

भविष्यको सुनौलो स्वप्नको मोहजालामा लट्ठिदैं,

फगत ! मौन बस्छन् ।
 

यही  क्रूर चक्रव्यूहमा,
पिसिन्छन् कैयौँ अभिमन्युहरू,
लाचार भै  वाणका शय्यामा छटपटिन्छन्
कैयौँ भीष्मपितामहहरू,
अनि लाक्षागृहमा
सधैँ राष्ट्र जलिरहन्छ ॥

 
२०८०/०५/०४

Monday, April 23, 2018

प्रश्न ... ???



झुठो म बोल्दिन
सत्य म भन्न सक्दीन
कस्तो विडम्बना !

हो !
यहि विडम्बनाको दोसाँधमा
म उत्तर पहिल्याउँछु
उत्तर अनगिन्ति छन् म संग
 तर जवाफ छैन ।

                            प्रश्नहरु सोधिरहनु
ति मलाई झक्झकाउने माध्यम हुन्
जीवनको गहिराई
एकछिन रोक्किएर
हेर्न सिकाउने तितो सत्य ।

पढ्न त पढेको छु
जीवन शान्त र सरल छ रे
जे हुन्छ
राम्रैका लागि हुन्छ रे
तर म एक मानिस
 धेरै कमजोरी छन मेरा ।

स्खलित हुन्छ
  पछारिन्छु आवेगमा ...
उ सजग भएन होला
उसका बाध्यता होलान
कति तडपाईहरु बीच
उ घेरिएको होला
म किन बिर्सन्छु ?
सम्झिन्छु भन्दा भन्दै
 किन बिर्सन्छु ?

यथार्थका पानाहरु छारिंदा
म बिबेकमा बिर्को लगाउंदै
आँखा चिम्लिन्छु
मुर्मुरिन्छु
झम्टिन्छु
पछारिन्छु
आखिर फाइदा के ?
खतहरु पाएर
 उपलब्धि के ?

मानेर चलेको जीवन
त्यहि मान्यता फलाकिरहन्छ
आफ्नो अस्तित्व जोगाउने होडबाजी ?

बिचरा
अकास्मात थाक्छन मान्यताहरु
बिकल्प बिहिनताको घडी
 सम्हाल्न नसक्दाको परिणाम !
आखिरमा दोष कसको ?
अज्ञानता को ?
 कि अहंकार ?
त्यसैले जान्नु पर्ने रहेछ
जानेको दिन म पनि बोल्न सक्छु होला
 एउटा स्वर्णिम कल्पना ...

आजलाई
म केवल प्रश्नहरु सुन्छु
तर
उही बिडम्बना
 झुठो म बोल्दिन
     सत्य म भन्न सक्दीन ।।

२०७५/०१/१०



  

Monday, January 29, 2018

कोपिलाहरुको हत्या



जब उमेर बढ्दै गयो
   यथार्थहरु खुल्दै गए ...
कोमल छातीहरुमा
    सत्यताको वाण, रोपीए !

हिजो हुर्किएको सुन्दर परिवेश
एकाएक आफ्नाहरुको समसान लाग्दै गयो
बाल्यकालको परीका कथाहरु,
हाँसो, खुशीका रंगहरु
 फिक्का लाग्दै गयो ।

स्कुल गएर घर फर्किदा होस्,
कुनै चोटले दुख्दा होस्
रमाएको क्षण नै किन नहोस
म लुटपुटिने
ती न्यानो अंगालो
  बिरानो लाग्दै गयो ।

ऐन अगाडी आफैलाई सुन्दर थान्ने म
आफुलाई एक बस्तु झैं देख्छु !
मेरो चिनारी हराएको छ
 आफ्नाहरुको भिडमा ।

रातको सन्नाटा, चिच्याहाटमा बदलिंदा,
प्रत्येक स्वासमा, आलो लास गनाउँदा,
आँखा अगाडी ति अतृप्त आत्माहरु नाँच्दा,
मेरो हरेक पल
डरलाग्दो सपना भएर, बिपनामा पछारिन्छ ।
अनि !
चिच्याउँदै सोध्न मन लाग्छ,
 तिम्रा हातहरुलाई ?
 तिम्रा सोचहरुलाई ?
 आखिर
 कुन इक्षा पुरा गर्न सकिन मैले ?
  के कमजोरी देख्यौ ?
  कुन भविष्यको डरले सतायो तिमीलाई ?
कथित आधुनिक समाजको
कुन पुरातन सोचले, गिजोल्यो तिमीलाई ?
कि
एउटा पराग भेट्टाउने होडबाजीमा
कयौं अवोध कोपिलाहरू
 मार्दै गयौ ??

२०७३/१२/०९/ बुधबार


Tuesday, December 5, 2017

असुरक्षित शब्दहरु


कुनै रात्रीकालीन जमघटमा
एक कान, दुई कान हुँदै
चुपचाप
 शब्दहरुको लिलामी भएछ !
संगै बिकेछ्न
पवित्र भावनाहरु
 प्रत्येक चुस्कीमा ।

विश्वासका जग हल्लिएका बेला
जब सिङ्गो छत बजारिन्छ
शब्दहरु कसरी सुरक्षित रहलान ?

उडिरहेका बाजहरु
टप्प-टप्प टिप्दै, शब्दहरु ;
भतेर खान लालायित हुँदा
कुरुक्षेत्रमा लडिरहेका भिष्म सरह
निरीह शब्दहरु,
कसरी परिचय लुकाउँदै
अस्तित्व जोगाउँदै
 सयर गर्लान, भावनाका डुङ्गाहरु ?

प्रत्येक हरफहरु,
एम्बुसको जालमा परेर
 क्षतविक्षत, भए भने ?,
 कसले दिन्छ उत्तर ?,
 तेर्सिएका प्रश्नहरुको ?,
 रेटिएका यथार्थहरुको ?

क्षेत्राधिकार नाघ्दै
 मोलमोलाईमा रमाउँदा;
 ति नङ्गाइएका शब्दहरुको,
 चित्कार किन सुनिएन ?
बन्द कोठामा बारम्बार
      भावनाहरु बलात्कृत हुँदा     
  मानवता किन जागेन ?

के ?
आज तिनका भयभित आँखा
हेर्ने सामर्थ्य छ ?

निमन्त्रणा छ, हेर्न आउनु;
कति डराएका छन, शब्दहरु
कुनै चियागफ भन्दा पनि
 सस्तो भए जस्तै;
 कति अत्तालिएका छन !

आफ्नै आँखा अगाडी
आफु बेचिएको, देखेका
मेरा
    ति असुरक्षित शब्दहरु ।।

२०७४/०८/१९

Sunday, October 29, 2017

कथा र पात्र ( Dear, तिमी -३ )


Dear, तिमी

अन्तराल सायद धेरै नै भयो होला अगाडिको एउटा पत्र र यस पत्र बीच । यस अघि नै भनेको थिएँ नि समयले पनि निश्चित समय लिन्छ। सायद भयो त्यहि; समयले आफ्नै लागि पनि लामै समय लियो ! शब्दहरुलाई शब्दसंग जोड्न आज सायद समय मिल्यो र हातहरु लालायित भइरहेका छन् लेख्न । भनिहालें; लामो अन्तराल ! मेरो लागि पनि समय एउटा लामो अन्तरालबाट गुज्रियो यो समय, सायद तिम्रा लागि पनि ...
समयको एउटा लामो अन्तराल कटाए जस्तो भान यो बीच हाम्रो मानसपटलमा गुन्जियो जस्तो लाग्छ ! यसो फर्केर हेर्दा जीवनको एउटा गहन यात्रा कतै गन्तब्य नजिक पुगेको जस्तो र सो संगैको केहि पाएको जस्तो केहि गुमाएको जस्तो ! एक जीवन चक्र, समय चक्र ।

भन्छन जीवन एउटा कथा हो रे अनि हामी पात्र । अनेक रङ्ग, ढंगमा जीवनको कथा चलिरहन्छ । यसो पनि भन्छन, आखिरमा हामी सबै कथा बन्छौं; सायद आखिरमा हामी आफै पनि जीवन बन्छौं, जीवन पछी ।एउटा कथा भित्रको पात्र बन्दै आखिरमा आफै एउटा कथा बनेर अरु पात्रको लागि जीवन हुने यो लामो यात्रा रहेछ । कति पात्रहरुको भूमिका हामी खेल्छौं, कति आरोह- अबरोह बाट ति पात्रहरु अगाडी बढ्छन । यिनै पात्रहरु बिभिन्न रुपमा, बिभिन्न समयमा कति अन्य पात्रहरु संग ठोक्किए होलान, कति अन्य पात्रहरु संग छुट्टिए होलान, कति पात्रहरु संग अझै ठोक्किन बाँकी नै होला र छुट्टिन पनि बाँकी नै होला । म यिनै पत्रहरुको चित्र जीवनको क्यानभासमा, एकान्तमा उतार्न खोज्छु कहिलेकाहीं, कोहि को धुमिल आकृति मात्र बन्छ, कोहि बर्षौं पछी पनि दुरुस्तै आकार लिन्छन; अनि मनमा एउटा बिल्कुलै भिन्न अनुभव बिकसित हुन पुग्छ त्यसघडी जब ति पात्रहरु हिजो जस्तै आज पनि उही भावभंगिमा मेरो सामु उभिन्छन, उही पुरानो वातावरण ताजा भएर नाच्छन, उही रंगमंच र उही पात्रहरु र उ कथाको मन्चन... जीवनको एउटा सौन्दर्य, यहाँ न कथाहरु मर्छन न पात्रहरु नै , भुल्न सकिएला, अरु कथाहरुको भिडमा ति कथा गौण हुन पुग्लान तर अहँ मर्दैनन कथाहरु , मौनताको एक पलमा जुनकिरीहरु नाचे जस्तो ति कथारु नाच्छन, ति पात्रहरु बल्छन र हाँसो-आँशु जे गाँसिएको छ बहन्छ, कुनै जोड बिना, आफ्नै संगीतमा ।कति पात्रहरु संगै हुँदा पनि टाढा भएको लाग्छ, कति जति टाढा हुन, आफ्नै मनमस्तिष्कमा रहिरहन्छन, कति संग आँखै अगाडी पनि भावनाहरु साटीदैन, कति संग भेट हुनै पर्दैन, ति पात्र संधै अगाडी उभिएकै भान हुन्छ, अनि मन त्यसै खुल्छ एकलै भए पनि कोहि भए जस्तो । कति छोटो समयमै अभिन्न पाटो बन्छन जिन्दगीको, कोहि कहिल्यै आत्मीय लाग्दैन । खैर, पात्रहरुको यो बिज्ञान र यसको रसायनको बिषयमा जति अनुसन्धान गरेर, जति शब्द थपेर भन्न खोजे नि बिभिन्न आवरणमा बिभिन्न पात्रहरुको चर्चा सकिंदैन किन भने जब हामी आफै कथाको एउटा अङ्ग हौँ भने यो कथा हामी रहुन्जेल लेखि रहिन्छ र हामी संग सम्बन्धित रहुन्जेल बढिरहन्छ तसर्थ पात्र त्यहि अनुरुप आउंछन र बाँच्छन । त्यसैले पात्रहरुको सम्झना मनमा राख्दै अगाडी बढ्नु नै उचित हुन्छ ।

जीवन आफैमा कथा हो; नौलो भएन अब यो वाक्यांश तर अचम्म हामी कथा बीच पात्र भएरै पनि आफै कथा लेख्न तल्लिन हुन्छौं अनेक पात्र कल्पिदैं वा भएकै पात्रहरुलाई आफ्नै कम्पनाशिलतामा बिभिन्न आवरणमा सम्झिदै, बिभिन्न घटनाक्रममा ढाल्दै उनीहरुको भविष्यको आंकलन गर्छौं । कल्पनाशीलताको यो कुम्भमा कहिले वास्तविकताले कल्पनाशीलतालाई अँगाल्छ, कहिले कल्पनाशिलताले वास्तविकतालाई, र यी दुवैको आपसी सम्बन्धमा म आफै यी बिचको मधुरो सीमारेखामा हराउन पुग्छु । बेला-बेला कथाहरु म संग बिभिन्न रुपमा र भावमा आफ्नो अस्तित्व खोजिरहेको भान पार्छन, कतै यथार्थमा समाहित हुन खोजेको जस्तो संदेश प्रबाह गर्छ अनि निशब्द हुन्छ; के मेरो कल्पनाशीलताले कतै आकार लिंदैछन ? बर्षौ अगाडी सोचेका कथाहरु के यथार्थमा परिणत हुँदैछन ? के रंचिदै छ एउटा नयाँ कथा यिनै कलपनाहरु संग मेल खाने गरी ? भविष्यको अन्यौलतामा बिगतको कल्पना र बर्तमानको घटनाक्रमको अनौठो सङ्केत आखिर के हो ? के कथाहरु वास्तविक रुपमै जीवन्त हुन प्रसव समय बीच गुज्रिदैछन ? अनि पात्रहरुको मानसपटलमा के खेल्दै छ ? के हुँदै छ ? म आफैले कोरेको कथाको, आफैले सोचेका पात्रको भावना, आज केलाउन असमर्थ भएर निरिह भइरहेको जस्तो लाग्छ ।

धेरै भयो ति कथाहरुबाट मैले आफ्नो ध्यान हटाएको र ति पात्रहरुसंग भेट गरेको, त्यसैले आज तिनीहरु संगको आत्मियतालाई मैले आफ्नो अनुभव अनुरुप ढाल्न सक्दिन न ति पात्रहरु मलाई वास्तविकता अनुभूति दिलाउन न नै आज सक्षम छन् । उनीहरु आफ्नै संसारमा आफ्नै योजना र आवश्यकताहरुमा व्यस्त छन र आफ्नै भबिष्य र बर्तमान संग खुशी होलान । आज ति मेरा लागि र म तिनका लागि बिगत, हुन बाट जोगाउने वा बनाउने , आदि इत्यादि प्रयोजनको लागि मात्र कुनै अवस्थामा वा समयको कुनै घडीमा मानसपटलमा जीवित होलान वा सोचे भन्दा बिपरित बिर्सन नदिने, सम्झिरहने पाटोको एउटा आधार होलान , जे होस् , जस्तो होस् – ति आफ्नै र म आफ्नै आवस्था बाट आज लम्किरहनुपर्ने बाध्यता वा समय को माग छ ।

जब किताबको कथा पढ्दै हुन्छौं, तिनीहरुले हामीलाई सहयोग गर्छन समाप्त भएर । तर यो जीवन कथाको अन्त्य हामी हुँदै, हुँदैन । हामी रहुन्जेल यसका हरेक घुम्तीहरुको प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रुपमा हामी साक्षी हुनै पर्छ र यसले ल्याउन सक्ने भावानात्मक परिवर्तनलाई स्वीकार्नैपर्छ, यसका पात्रहरु संग भौतिक वा काल्पनिक,वा भावानात्मक रुपमा बाँधिनैपर्छ, यो कथाको एक नियम हो, भागेर जान सकिन्न बरु यिनले तेर्साउने प्रश्नहरुलाई सहज रुपमा लिंदै, उत्तरहरु दिंदै वा खोज्दै जान सकिन्छ । आखिरमा सबै कथाले, सबै पात्रले आफ्नै नियति र आफ्नै समय बोकेर आएकै हुन्छ । एउटा नदि सरि यी बग्लान, कुनै तारा सरी मौसम अनुरुप सर्लान, कुनै वृक्ष सरी छाहरा बन्लान तर जे जस्तो हुन हावाका झोकाहरु , दिन रात हरु समान नै हुन, ति संग गाँसिएका कथाहरु आफ्नो सोच र भोगाई अनुरुप फरक होलान । आउने परिवर्तन चाहेर वा नचाहेर जसरी पनि आउन सक्ने नै भयो । तर जब कुनै कतै बाट जोडिन्छ कथा र पात्रहरु असर छोड्छन, कुनै प्रयोगशालामा कुनै रसायन बिचको मिलन वा बिछोडले ल्याएको फरक परिवर्तन जस्तै हो यो कथा र पात्रहरुको सम्बन्ध । चाहे जीवनको बीच भागमा परेको कथा होस् वा आफैले कल्पेको कथा र पात्र । भविष्यको गर्वमा समाहित बिषयलाई बर्तमानमा उत्साह वा निराशाको बादलमा सुताएर अनेक सपनाको जालोमा हराउनु भन्दा, आजको विकासक्रमको परिवर्तनलाई कथा र पात्रकै धार तर्फ धकेल्दै , बदलिँदो परिस्थितिको गहिराइलाई विश्लेषण गर्दै रहस्यको उदघाटनको लागि धीरताका साथ समयको बाटो पहिल्याउनु नै बुद्धिमतापूर्ण हुन जाला ! नत्र त सोच्न र कल्पिन छुट भएको यो कथामा कति पात्रहरु अन्यौलतामा हराउलान, कति प्रतिको सोच परिवर्तन होला कति संग को आत्मीयताको त्यो इतिहासमा नयाँ मोड आउलान । त्यसैले कथाले कस्तो मोड ल्याउँछ, पात्रहरु कहाँ , कसरी कस्तो मोडमा भेट्टीन्छन त्यसको अहिले निराकरण गर्न सकिन्न किन भने पर्दा पछाडीका गतिबिधि बिच के हुँदैछ वा होला बेखबर हुनु स्वाभाविक हुन्छ । भोलि कथा र पात्र हरु पूर्ण रुपमा फरक हुन पनि सक्छन , कथाले नसोचेको घटना निम्त्याउन पनि सक्छ अनि अन्य कुरा तपशिल मात्र रहेर हराउन पनि सक्छन । सबै भबिष्यलाई नै जिम्मा लाउदै आज यो कथाको मध्येमा शुरु भएको कौतुहलता, रहस्यको उत्सुकता संग सकेसम्म रमाउने प्रयास गर्नु नै नितान्त बुद्धिमतापूर्ण नै होला ।

Dear, तिमी
निकै लामो अन्तरालमा निकै धेरै गुम्सिएका रहेछन । यदि कुरा बुझ्ने प्रयास भयो भने यो स्वाभाविक नै होला । यदी चाह भयो भने सरलीकृत गर्ने माध्यम पनि भेट्टाईएला । शब्दको प्रबाहले जराहरु को बदलाव देखाउदैन होला सोचको आयतनको फराकिलो कल्पना कोर्लान । शब्द सरल छन् तर कथा र पात्रको रस्साकस्सीमा शब्द धेरै नै बगे र बगिरहन्छन । कथाले समय जुराएछ भने पात्रहरुको कथा सम्झाउने, सम्झिने अवसर प्राप्त नै होलान नत्र आवाजहरुले बाटो नपहिल्याए पनि शब्दहरुले, चित्रहरुले ठाउँ भेट्टाउछन, भेट्टाउलान । जीवनको कथा सायद अझै लामो छ, पात्रहरुले अझै धेरै देख्न, बुझ्न र सम्झिन बाँकी छ । त्यति सम्मलाई मिलेर यो कथाका हरेक शब्दपान गर्दै हाँसो, उत्सुकता, कौतुहलता सहित सोचमग्न हौँ ।फर्केर हेर्दा रहने कतै कोरिएका कथा र पात्रहरु त छँदैछन् र एउटा स्वर्णिम अध्यायको शुरुवात र अन्त्यको सम्झना ।। शुभकामना ।।
उही म
२०७४/०७/१२   

  

Thursday, October 19, 2017

यो शहरको रङ्ग-चित्र


यो शहरले, कहिलेकाहीं
अनौठो रङ्ग फेर्छ !
काँडा उमार्छ शरीरभरी,
मनमा सिरेटो पसाउँछ,
कता-कता बाट;
कस्तो कस्तो
खबर बोकेर ल्याउँछ
 यो शहर बेला-बेला रङ्ग फेर्छ ।

खोई कताको हो यो रङ्ग ?
कस्तो हो यो प्रसङ्ग ?
नसोच्छु भन्छु, सोच्न बाध्य पार्छ
भिन्न, कुना काप्चाबाट रङ्ग छ्याप्छ
मलाई यो शहर, चुप बस्न दिंदैन ।

म चित्रहरुको पोको पार्दै,
कुनै कोठाको, कुनै कुनामा फाल्दै
बामे सर्दै छु , बिस्तारै
तर चित्रहरु फेरी दौडिन्छन
आउँछन, ढाक्छन !  


मैले सोचेका बिम्बहरू ,
कल्पेका केहि कथाहरु,
आकार लिन खोज्दैछन कतै ?
कि
कतै खोज्दैछन अस्तित्व ?
म घुमिरहेछु, तिनै चित्रहरुमा
 यो शहरको रङ्ग पोतिएका चित्रहरुमा !
जो म तिर हेर्दै
मौनतामा मुस्काउँछन
म पनि फिस्स हाँसो हाँस्दै
 एक निमेष मौनतामा हराउँछु



२०७४/०७/०३ 

Sunday, September 17, 2017

म द्वार खुल्ला राख्छु



तिमी, तिमी नै भएर आउनु
म द्वार खुल्ला राख्छु
निसंकोच आफैलाई खुलाएर आउनु
 म द्वार, खुल्ला राख्छु ।।

आँखामा निश्चल, भावना सजाउंदै
ति पहिरन बीच, आफैलाई बचाएर,
तिमी, मधुमास बोकेर आउनु
 म द्वार, खुल्ला राख्छु ।।

सडकका रंगहरु लत्याउँदै
घामको राप, जुनको शितलता पोतेर
तिमी घुम्तीहरुमा, मुस्कुराउँदै आउनु
 म द्वार, खुल्ला राख्छु ।।

आफु भित्रको, त्रासको पर्खाल भत्काउँदै
नदि झैं, आफ्नै सर्तमा बगेर
तिमी, तिमी नै भएर आउनु
 म द्वार खुल्ला राख्छु ।।

२०७५/०६/०१



ShareThis